W roku 2015 Izba Wydawców Prasy zarekomendowała wydawcom wprowadzenie regulaminu korzystania z artykułów prasowych (noty wydawniczej), mającego na celu ochronę praw autorskich wydawców do treści prasowych. W szczególności regulamin ten miał i nadal ma na celu uporządkowanie i doprecyzowanie zagadnień związanych z dozwolonym użytkiem chronionych utworów, w szczególności określenie ram, rozmiarów czy zakresów, w których można korzystać z chronionych utworów na warunkach określonych w art. 23–35 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, czyli w oparciu o tzw. licencje ustawowe – oraz zgodnie z art. 7 p.a.p.p., który nakazuje stosowanie umów międzynarodowych, gdy przyznają utworom wyższą ochronę niż to wynika z p.a.p.p.
Regulamin ten oraz zaproponowane przez IWP wprowadzenie znaków ©℗ po treści każdego artykułu zostały powszechnie przyjęte przez wydawców*).
Uchwalona w 2019 roku a implementowana w Polsce w roku 2024 dyrektywa DSM (ws. praw autorskich i pokrewnych na Jednolitym Rynku Cyfrowym) wprowadziła pewne nowe regulacje w zakresie korzystania z publikacji prasowych. Przyznając wydawcom prawa pokrewne do ich publikacji, stworzyła jednocześnie nowe wyjątki w działaniu tych praw. W szczególności odnosi się to do eksploracji tekstów i danych (TDM, Text and Data Mining). W tej sytuacji powstała konieczność rozszerzenia dotychczasowych regulaminów korzystania z treści, aby uwzględniały te nowe regulacje.
W załączeniu (plik do ściągnięcia dostępny pod tym linkiem) zamieszczamy wypracowany przez IWP wzór „Zastrzeżenia podmiotu uprawnionego dotyczącego eksploracji tekstów i danych”. Rekomendujemy dodanie do regulaminów wydawców tego typu zapisów, które powinny pomóc ograniczyć wykorzystywanie treści prasowych przez podmioty, które obecnie – zgodnie z art. 4 dyrektywy DSM – korzystają do celów komercyjnych z nowej formy dozwolonego użytku, jaką jest eksploracja tekstów i danych.
Zastrzeżenie takie jest konieczne, szczególnie wobec rozwoju systemów AI, które uczone są na treściach prasowych. W przeciwnym razie masowe korzystanie z treści prasowych nie zostanie ograniczone, a wytrenowane na dziennikarskiej twórczości modele AI wkrótce zastąpią potrzebę wykorzystywania publikacji prasowych. Wprowadzenie zastrzeżenia daje szanse na realizację bardziej pozytywnego scenariusza, w którym korzystanie z publikacji prasowych będzie odpowiednio i odpłatnie licencjonowane.
Na marginesie: tego typu zastrzeżenia wprowadzili już niektórzy polscy i zagraniczni wydawcy (przedstawiany projekt uwzględnia te doświadczenia). Warto jednak, by stało się to powszechne. Wówczas – podobnie, jak w przypadku opracowanej przez nas kilka lat temu „Noty Wydawniczej” – wprowadzi się pewien zwyczaj i standard korzystny dla naszego środowiska.
Rekomendujemy więc uzupełnienie regulaminów korzystania z treści, zamieszczanych na stronach internetowych wydawców, o zaproponowane przez IWP zapisy.
Tekst zastrzeżenia składa się z dwóch części – krótkiej na górze wraz z linkiem (to zadanie dla pracowników IT) do pełnej treści. Oczywiście, każdy z wydawców może modyfikować zaproponowaną treść i dopasować ją do swoich rozwiązań biznesowych.
Zalecając wprowadzenie tych zapisów do regulaminów wydawców prosimy jednocześnie o zwrotną informację do Izby od tych, którzy takie zapisy wprowadzą (a zalecamy je wszystkim wydawcom).
*) Wydawców, którzy chcieliby zapoznać się z opublikowanym w 2015 „Regulaminem korzystania z artykułów prasowych” – dla przypomnienia lub wprowadzenia go obecnie – prosimy o kontakt z Biurem Izby Wydawców Prasy