11 czerwca, we wtorek, odbywało się pierwsze posiedzenie sejmowej komisji Kultury i Środków Przekazu dotyczące planowanej nowelizacji prawa autorskiego i praw pokrewnych. Implementacja dyrektywy unijnej, przyjętej w UE w 2019 roku, jest spóźniona o ponad 3 lata. – Z niecierpliwością czekamy na wdrożenie ustawy, która zagwarantuje nam tantiemy z internetu – podkreślili licznie zgromadzeni na obradach komisji przedstawiciele środowisk artystycznych.
Gdy komisja obradowała duże grono artystów pikietowało przed Sejmem wyrażając niezadowolenie z tempa prac. Obecni na sali goście wskazywali na konieczność szybkiego wprowadzenia przepisów dotyczących “tantiem z internetu”. Zaznaczali konieczność wypłacania odpowiedniego i proporcjonalnego wynagrodzenia oraz włączenia organizacji zbiorowego zarządzania do negocjacji z platformami cyfrowymi w imieniu artystów i wykonawców. Jednocześnie przedstawiciele środowisk twórczych sprzeciwiali się – powtarzanym przez wydawców – postulatom dalszego dopracowania przepisów, gdyż w obecnym kształcie miałoby to zezwolić na wypłacanie tantiem m.in. patostreamerom i zwykłym użytkownikom internetu.
Mniej emocjonalnie, bardziej merytorycznie przedstawiano komisji postulaty wydawców. Izbę Wydawców Prasy na posiedzeniu reprezentowali prezes Marek Frąckowiak, wiceprezes Bogusław Chrabota oraz mec. Jakub Kudła. Przedstawianie postulatów przez gości Komisji rozpoczął w imieniu Izby red. B. Chrabota, który podkreślił przede wszystkim potrzebę wyłączenia spod dowolnego użytku mechanizmu uczenia sztucznej inteligencji na tekstach prasowych w celach komercyjnych. Zdecydowanie wskazał też na konieczność zawarcia w implementacji dyrektywy DSM mechanizmów wsparcia wydawców przez organy państwa (np.UOKiK) dla zapobieżenia nadmiernemu przeciąganiu negocjacji przez platformy cyfrowe.
SDiW Repropol reprezentowali prezes Renata Krzewska oraz wiceprezes Paweł Czajkowski, który m.in. zwrócił uwagę na wielkie straty, jakie ponoszą wydawcy (a przez to i dziennikarze) z powodu niewdrożenia przez lata dyrektywy o prawie pokrewnym wydawców.
Podobnie argumentował prezes Związku Pracodawców Wydawców Cyfrowych, Maciej Kossowski: – Pierwsza rzecz, to jest konieczność wprowadzenia do ustawy mechanizmów wsparcia wydawców w negocjacjach z platformami, a drugi temat to uregulowanie komercyjnego korzystania z generatywnej sztucznej inteligencji – zaapelował do zgromadzonych.
Po wysłuchaniu postulatów (co trwało ponad pięć godzin) wiceminister MKiDN Andrzej Wyrobiec zarekomendował jednak przyjęcie ustawy bez poprawek. Występujący w imieniu MKiDN naczelnik Jacek Barski przekonywał dlaczego, zdaniem ministerstwa, nie może ono lub nie chce uwzględnić większości postulatów zgłaszanych przez wydawców i innych twórców i producentów kultury. Treść wystąpienia p. Barskiego, a także sposób jej przedstawienia, wywołał zdumienie i oburzenie niemal wszystkich obecnych na sali przedstawicieli organizacji świata polskiej kultury.
Przewodniczący sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu Piotr Adamowicz zapewnił jednak, że Komisja rozpatrzy z uwagą zgłoszone postulaty i nie wykluczył zmian w projekcie na etapie prac parlamentarnych. Termin przedstawienia sprawozdania Komisji, wyznaczony przez marszałka Szymona Hołownię, jest jednak bardzo krótki: dwa tygodnie. Stawia to pod znakiem zapytania gotowość władz do poważnych konsultacji ze środowiskami twórczymi.
***
Przypomnijmy, że dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE przyjęto 17 kwietnia 2019 r. Pierwsza zwana dyrektywą SATCAB II ma stworzyć warunki umożliwiające szersze rozpowszechnianie w państwach członkowskich programów telewizyjnych i radiowych pochodzących z innych państw członkowskich. Z kolei dyrektywa DSM jest unijną odpowiedzią na wyzwania związane z rozwojem technologii cyfrowych w obszarze prawa autorskiego. Przepisy wprowadzają m.in. nowe formy dozwolonego użytku utworów, przedmiotów praw pokrewnych i baz danych. „Dyrektywa ta wprowadza także nowe zasady dotyczące wynagradzania twórców i wykonawców, mające zapewnić, aby należne im wynagrodzenie było godziwe” – zapisano w projekcie.